दिव् (क्रीडा करना) धातु के रूप – Div Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Div Dhatu

दिव् धातु (क्रीडा करना, to play): दिव् धातु दिवादिगण धातु शब्द है। अतः Div Dhatu के Dhatu Roop की तरह दिव् जैसे सभी दिवादिगण धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, संस्कृत व्याकरण में दिव् धातु रूप का अति महत्व है।

दिव् धातु का गण (Conjugation): दिवादिगण, चतुर्थ गण – Fourth Conjugation

दिव् का अर्थ: दिव् का अर्थ क्रीडा करना, to play होता है।

दिव् के धातु रूप (Dhatu Roop of Div) – परस्मैपदी

दिव् धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में दिव् धातु रूप (Div Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. लट् लकार दिव् धातु – वर्तमान काल

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष दीव्यति दीव्यतः दीव्यन्ति
मध्यम पुरुष दीव्यसि दीव्यथः दीव्यथ
उत्तम पुरुष दीव्यामि दीव्यावः दीव्यामः

2. लिट् लकार दिव् धातु – Past Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष दिदेव दिदिवतुः दिदिवुः
मध्यम पुरुष दिदेविथ दिदिवथुः दिदिव
उत्तम पुरुष दिदेव दिदिविव दिदिविम

3. लुट् लकार दिव् धातु – First Future Tense or Periphrastic

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष देविता देवितारौ देवितारः
मध्यम पुरुष देवितासि देवितास्थः देवितास्थ
उत्तम पुरुष देवितास्मि देवितास्वः देवितास्मः

4. लृट् लकार दिव् धातु – भविष्यत्, Second Future Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष देविष्यति देविष्यतः देविष्यन्ति
मध्यम पुरुष देविष्यसि देविष्यथः देविष्यथ
उत्तम पुरुष देविष्यामि देविष्यावः देविष्यामः

5. लोट् लकार दिव् धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष दीव्यतु/दीव्यतात् दीव्यताम् दीव्यन्तु
मध्यम पुरुष दीव्य/दीव्यतात् दीव्यतम् दीव्यत
उत्तम पुरुष दीव्यानि दीव्याव दीव्याम

6. लङ् लकार दिव् धातु – भूतकाल, Past Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अदीव्यत् अदीव्यताम् अदीव्यन्
मध्यम पुरुष अदीव्यः अदीव्यतम् अदीव्यत
उत्तम पुरुष अदीव्यम् अदीव्याव अदीव्याम

7. विधिलिङ् लकार दिव् धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष दीव्येत् दीव्येताम् दीव्येयुः
मध्यम पुरुष दीव्येः दीव्येतम् दीव्येत
उत्तम पुरुष दीव्येयम् दीव्येव दीव्येम

8. आशीर्लिङ् लकार दिव् धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष दीव्यात् दीव्यास्ताम् दीव्यासुः
मध्यम पुरुष दीव्याः दीव्यास्तम् दीव्यास्त
उत्तम पुरुष दीव्यासम् दीव्यास्व दीव्यास्म

9. लुङ् लकार दिव् धातु – Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अदेवीत् अदेविष्टाम् अदेविषुः
मध्यम पुरुष अदेवीः अदेविष्टम् अदेविष्ट
उत्तम पुरुष अदेविषम् अदेविष्व अदेविष्म

10. लृङ् लकार दिव् धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अदेविष्यत् अदेविष्यताम् अदेविष्यन्
मध्यम पुरुष अदेविष्यः अदेविष्यतम् अदेविष्यत
उत्तम पुरुष अदेविष्यम् अदेविष्याव अदेविष्याम

संस्कृत में शब्द रूप देखने के लिए Shabd Roop पर क्लिक करें और नाम धातु रूप देखने के लिए Nam Dhatu Roop पर जायें।