ब्रू (बोलना) धातु के रूप – Bru Ke Dhatu Roop – संस्कृत

Bru Dhatu

ब्रू धातु (बोलना, to speak): ब्रू धातु उभयपदी अदादिगणीय धातु शब्द है। अतः Bru Dhatu के Dhatu Roop की तरह ब्रू जैसे सभी उभयपदी अदादिगणीय धातु के धातु रूप (Dhatu Roop) इसी प्रकार बनाते है, संस्कृत व्याकरण में ब्रू धातु रूप का अति महत्व है।

ब्रू धातु का गण (Conjugation): अदादिगण द्वितीय गण – Second Conjugation)

ब्रू का अर्थ: ब्रू का अर्थ बोलना, to speak होता है।

ब्रू के धातु रूप (Dhatu Roop of Bru) – परस्मैपदी

परस्मैपदी ब्रू धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में ब्रू धातु रूप (Bru Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. लट् लकार ब्रू धातु – वर्तमान काल

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ब्रवीति ब्रूतः ब्रुवन्ति
मध्यम पुरुष ब्रवीषि ब्रूथः ब्रूथ
उत्तम पुरुष ब्रवीमि ब्रूवः ब्रूमः

2. लिट् लकार ब्रू धातु – Past Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष उवाच ऊचतुः ऊचुः
मध्यम पुरुष उवक्थ ऊचथुः ऊच
उत्तम पुरुष उवच ऊचिव ऊचिम

3. लुट् लकार ब्रू धातु – First Future Tense or Periphrastic

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष वक्ता वक्तारौ वक्तारः
मध्यम पुरुष वक्तासि वक्तास्थः वक्तास्थ
उत्तम पुरुष वक्तास्मि वक्तास्वः वक्तास्मः

4. लृट् लकार ब्रू धातु – भविष्यत्, Second Future Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष वक्ष्यति वक्ष्यतः वक्ष्यन्ति
मध्यम पुरुष वक्ष्यसि वक्ष्यथः वक्ष्यथ
उत्तम पुरुष वक्ष्यामि वक्ष्यावः वक्ष्यामः

5. लोट् लकार ब्रू धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ब्रूतात्/ब्रवीतु ब्रूताम् ब्रुवन्तु
मध्यम पुरुष ब्रूतात्/ब्रूहि ब्रूतम् ब्रूत
उत्तम पुरुष ब्रवाणि ब्रवाव ब्रवाम

6. लङ् लकार ब्रू धातु – भूतकाल, Past Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अब्रवीत् अब्रूताम् अब्रुवन्
मध्यम पुरुष अब्रवीः अब्रूतम् अब्रूत
उत्तम पुरुष अब्रवम् अब्रूव अब्रूम

7. विधिलिङ् लकार ब्रू धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ब्रूयात् ब्रूयाताम् ब्रूयुः
मध्यम पुरुष ब्रूयाः ब्रूयातम् ब्रूयात
उत्तम पुरुष ब्रूयाम् ब्रूयाव ब्रूयाम

8. आशीर्लिङ् लकार ब्रू धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष उच्यात् उच्यास्ताम् उच्यासुः
मध्यम पुरुष उच्याः उच्यास्तम् उच्यास्त
उत्तम पुरुष उच्यासम् उच्यास्व उच्यास्म

9. लुङ् लकार ब्रू धातु – Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अवोचत् अवोचताम् अवोचन्
मध्यम पुरुष अवोचः अवोचतम् अवोचत
उत्तम पुरुष अवोचम् अवोचाव अवोचाम

10. लृङ् लकार ब्रू धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अवक्ष्यत् अवक्ष्यताम् अवक्ष्यन्
मध्यम पुरुष अवक्ष्यः अवक्ष्यतम् अवक्ष्यत
उत्तम पुरुष अवक्ष्यम् अवक्ष्याव अवक्ष्याम

ब्रू के धातु रूप (Dhatu Roop of Bru) – आत्मनेपदी

आत्मनेपदी ब्रू धातु के धातु रूप संस्कृत में सभी लकारों, पुरुष एवं तीनों वचन में ब्रू धातु रूप (Bru Dhatu Roop) नीचे दिये गये हैं।

1. लट् लकार ब्रू धातु – वर्तमान काल

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ब्रूते ब्रुवाते ब्रुवते
मध्यम पुरुष ब्रूषे ब्रुवाथे ब्रूध्वे
उत्तम पुरुष ब्रुवे ब्रूवहे ब्रूमहे

2. लिट् लकार ब्रू धातु – Past Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ऊचे ऊचाते ऊचिरे
मध्यम पुरुष ऊचिषे ऊचाथे ऊचिध्वे
उत्तम पुरुष ऊचे ऊचिवहे ऊचिमहे

3. लुट् लकार ब्रू धातु – First Future Tense or Periphrastic

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष वक्ता वक्तारौ वक्तारः
मध्यम पुरुष वक्तासे वक्तासाथे वक्ताध्वे
उत्तम पुरुष वक्ताहे वक्तास्वहे वक्तास्महे

4. लृट् लकार ब्रू धातु – भविष्यत्, Second Future Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष वक्ष्यते वक्ष्येते वक्ष्यन्ते
मध्यम पुरुष वक्ष्यसे वक्ष्येथे वक्ष्यध्वे
उत्तम पुरुष वक्ष्ये वक्ष्यावहे वक्ष्यामहे

5. लोट् लकार ब्रू धातु – अनुज्ञा, Imperative Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ब्रूताम् ब्रुवाताम् ब्रूवताम्
मध्यम पुरुष ब्रूष्व ब्रुवाथाम् ब्रूध्वम्
उत्तम पुरुष ब्रवै ब्रवावहै ब्रवामहै

6. लङ् लकार ब्रू धातु – भूतकाल, Past Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अब्रूत अब्रुवाताम् अब्रुवत
मध्यम पुरुष अब्रूथाः अब्रुवाथाम् अब्रूध्वम
उत्तम पुरुष अब्रुवि अब्रूवहि अब्रूमहि

7. विधिलिङ् लकार ब्रू धातु – चाहिए के अर्थ में, Potential Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ब्रुवीत ब्रुवीयाताम् ब्रुवीरन्
मध्यम पुरुष ब्रुवीथाः ब्रुवीयाथाम् ब्रुवीध्वम्
उत्तम पुरुष ब्रुवीय ब्रुवीवहि ब्रुवीमहि

8. आशीर्लिङ् लकार ब्रू धातु – आशीर्वाद देना, Benedictive Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष वक्षीष्ट वक्षीयास्ताम् वक्षीरन्
मध्यम पुरुष वक्षीष्ठाः वक्षीयास्थाम् वक्षीध्वम्
उत्तम पुरुष वक्षीय वक्षीवहि वक्षीमहि

9. लुङ् लकार ब्रू धातु – Perfect Tense

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अवोचत अवोचेताम् अवोचन्त
मध्यम पुरुष अवोचथाः अवोचेथाम् अवोचध्वम्
उत्तम पुरुष अवोचे अवोचावहि अवोचामहि

10. लृङ् लकार ब्रू धातु – हेतुहेतुमद्भूत, Conditional Mood

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अवक्ष्यत अवक्ष्येताम् अवक्ष्यन्त
मध्यम पुरुष अवक्ष्यथाः अवक्ष्येथाम् अवक्ष्यध्वम्
उत्तम पुरुष अवक्ष्ये अवक्ष्यावहि अवक्ष्यामहि

संस्कृत में शब्द रूप देखने के लिए Shabd Roop पर क्लिक करें और नाम धातु रूप देखने के लिए Nam Dhatu Roop पर जायें।